نيمكت ها و صندلي هاي در فضاي سبز
قدمت صندلی در ایران
بی گمان در اندیشه بسیاری از ما میز و صندلی یک ره آورد اروپایی یا غربی و به گونه ای دیگر بخشی از فرهنگ تحمیلی غرب است. اما هنگامی که با نگاهی گذرا به قدمت نزدیک به پنج هزار ساله آن می نگریم در می یابیم میز و صندلی _ که امروز چنین در زندگی روزمره ما ریشه و پای گرفته و از ضروریات هر فضای اجتماعی شده است _ از اختراعات و ابتکارات شرقی ها بویژه مردم آسیای باختریست. در اینکه کدام ملت یا قوم باستانی نخستین بار از آن سود جستند اطلاع دقیقی در دست نیست. چه قدمت آن در نزد ایران، میان رودان و دیگر مراکز تمدنی این حوزه کمابیش هم دوران است. گو اینکه کاربرد آن ویژه دربار شا هان، خلفا و امرا بوده است. در این راستا هر از چند گاه وقفه یا شکستی هم به چشم می خورد اما این وقفه چندان پایدار نیست که نتوان خط تداوم و دیرپایی آن را به دست آورد.
از هزاره های دور تا یکی دو سده پیش نشستن بر صندلی یا کرسی گونه یی برتری و تمایز از دیگران به شمار می آمده است.حتی در زندگی انسان غارنشین آنان که سمت ریاست و برتری داشتند برای القای برتری خود از دیگران بر سکو یا فراز تخته سنگی می نشستند و بقیه بر زمین.
این نتیجه ایست که ازسفالینه ها، دیوارنگاره ها و نقش ها به جای مانده از گذشتگان حاصل می شود. از باشکوه ترین نقش ها صندلی نقش داریوش بزرگ در آستانه جنوب خاوری تالار صدستون در تخت جمشید است. تخت شاهی بر دست های سررج نمایندگان ملل تابع هخامنشیان است و در فرازترین رج داریوش بر روی تخت_صندلی یی که تکیه گاهی بلند دارد نشسته است. چه در این نقش ها و چه در نقش خزانه، صندلی داریوش آراسته و بلند است و میز کوتاهی در زیر پا گذاشته شده است.
با سقوط شاهنشاهی هخامنشی و چیرگی مقدونیان بر ایران نه تنها در دوران حکومت اسکندر و جانشینان او بلکه در دوران فرمانروایی پارتی ها و ساسانیان نیز _به گواهی مسکوکات این دوران_ میز و صندلی کاربردی چون گذشته دارد.
در سده های نخستین اسلام امرا و خلفا بر نشستن بر جایی بلندتر از دیگران و تکیه دادن بر پشتی بسنده می کردند و تنها مستوفیان و نویسندگان از میز هایی کوچک (چهار زانو پشت آن می نشستند و به کتابت می پرداختند) استفاده می کردند. اما پس از چندگاهی تخت یا کرسی های گسترده جایگزین آن ها شد و کم و بیش رسوم شا هان ساسانی در دربار خلفا و امرا راه یافت. در این سده ها هنوز مردم عادی نشستن بر زمین یا تشکچه را ترجیح می دادند و تنها به پشتی یا تکیه گاهی بسنده می کردند. در بیشتر مینیاتور های دردست از نخستین سده های ایران اسلامی تا اوایل دوران قاجار یعنی نزدیک به دوازده سده، رسم نشستن کم و بیش همین بوده است.
در بیشتر مینیاتور های سده های میانی تا اوایل قاجاریه تخت گسترده ای با پایه های کوتاه و تکیه گاهی نه چندان بلند نقش شده است که شاه بر آن نشسته و وزیران و دیگر بزرگان دربار در دو سوی آن ایستاده یا بر زمین نشسته اند.
بر روی اشیاء فلزی یا سفالینه هایی که از سده های میانی دردست است کمتر نقش میز یا صندلی آمده است. زنان یا مردان بر زمین نشسته اند و تکیه گاهی چون متکا دارند و این به روشنی گویای شیوه زندگی آن دوران است. از موارد استثنایی تکه سفالینه ای از اواخر سده هشتم هجری قمری است که بر روی آن زنی به چهره مغولی نشسته بر صندلی منقوش ،که پشتی آراسته و بلندی دارد نقش شده است.
تقریبا در بیشتر سفرنامه های سفیران یا ایران گردانی که از دوران صفویه پای به ایران گذاشتند در زمینه چگونگی زندگی ایرانیان به گونه نشستن آن ها نیز پرداخته اند. روشن است که تخت (اورنگ) صندلی و میز هنوز ویژه شاهان و دربار است.
در اوایل حکومت قاجاریه همچنان تخت پادشاهی است که در نقش ها آمده و از صندلی یا میز کاربردی چون امروز خبری نیست. مردم به همان روش سده های پیشین بر زمین می نشستند و میز و صندلی عموما جایگاهی نداشته است.
در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه و بویژه پس از سفر های او به اروپا و ارتباط بیشتر ایرانیان با دیگر کشور ها میز و صندلی به منازل بزرگان ، بازرگانان و ثروتمندان راه پیدا می کند اما هنوز گونه ای وسیله برتری و تشخص شمرده می شود. گویا این ویژگی در عکس ها و کاشی های این دهه هاست.
میز ونیمکت های سنگی با نقش ها کنده کاری شده برای استفاده در باغ ها و باغچه ها نیز گونه ای دیگر از کاربرد میز و صندلی در دوره ناصری است. بر بخشی از یک کاشی تخت هفت رنگ دهه ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ هجری قمری یک مرد جوان قلیان به دست بر روی یک صندلی چوبی نشسته است که نمایانگر کاربرد صندلی در خانه بزرگان و اشراف است.
به هر صورت با گذشت سالیان صندلی دیگر ویژگی خدایی_شاهی خود را از دست می دهد. از دیوار های بلند دربار شا هان می گذرد و نخست به منازل بزرگان و پس از آن به چاردیواری مردم عادی راه می یابد. از اوایل دوره پهلوی است که طبقات مرفه و متوسط هریک به فراخور بودجه خود از مبل، میز و صندلی سود جسته اند.
اما راه پیدا کردن میز و صندلی به محیط های آموزشی ایرانی به تاسیس اولین مدرسه به سبک اروپایی در دوره پهلوی بازمی گردد. تا پیش از آن دانش آموزان در مکتب گرد استاد روی زمین می نشسته و به یادگیری می پرداخته اند. گاهی میز های کوچک و کوتاه یا رحل هایی هم پیش روی آنها روی زمین قرار می گرفته است.
امروزه دیگر برای بیشتر مردم ما عادت نشستن بر ر وی زمین با آن گونه دشواری که ایران گردان و سیاحان در سفرنامه های خود نوشته اند تقریبا از میان رفته است و میز و صندلی بیش از آن که یک وسیله تشخص و برتری باشد برای آسان نشستن و سلامت بدن است.
در مجهز سازی فضا های سبز و باز شهری ابتدایی ترین روش برای احساس آرامش و راحتی در پارک ها صندلی ها و نیمکت های پارک می باشد . طرز قرار گرفتن این صندلی ها باید به صورتی باشد که دسترسی به آن ها آسان و راحت بوده یعنی در سراسر پارک و به تعداد زیاد موجود باشد .صندلی ها باید در روبروی مناظر زیبا اما در جایی که در مسیر رفت وآمد افراد قرار نگیرد ، واقع شود.
فضا های زیبا و مناسب عمومی به شهروندان این امکان را می دهد تا در کنار یکدیگر از طبیعت اطراف لذت ببرند و با داشتتن مکان مناسبی برای نشستن احساس رضایت آن ها چندین برابر شود . افراد مختلف نوع های متفاوتی از صندلی های پارک یا فضا های سبز را می پسندند ، که این سلایق متفاوت نحوه طراحی صندلی های پارک را تعیین میکند و به آن تغییراتی می دهد .
برای مثال جوانان اغلب بر روی بالای صندلی یعنی تکیه گاه آن می نشینند تا بر روی خود صندلی واین مورد باید در طراحی صندلی های پارک یا فضا های آزاد شهری مورد توجه قرار گیرد و صندلی هایی را که به این مراکزاختصاص می دهند از استحکام بیشتری در ناحیه پایه ها برخوردار باشد.
یا بطور مثال برای افراد مسن نیمکت هایی که دارای پشت یا تکیه گاه است راحت تر از نوع بدون پشت آن می باشد . در صورتی که برای افراد معمولی صندلی های بدون پشت به آن ها این امکان را می دهد تا در دو طرف نیمکت بنشینند . پس این را باید در نظر گرفت که در پارک یا فضا های سبز شهری که امکان استفاده اقشار مختلف است باید تمام امکانات رفاهی در نظر گرفته شود و صندلی ها و نیمکت ها طوری برای این مکان ها ساخته شوند تا مورد استفاده بیشتری برای همگان داشته باشد .
در همین راستا و برای پیشگیری از خراب کردن مبلمان عمومی شهر باید به این نکته توجه داشت که خرابی بیشتر شامل چه چیز هایی میشود ، چه دورانی این خرابکاری ها صورت می گیرد و توسط چه کسانی ، سپس برنامه های پیشگیری را بکار بست.
نیمکت ها را عموما برای نشستن موقت یا طولانی در نظر می گیرند . محل نشستن طولانی نیاز بیشتری به راحت بودن دارد . در این نیمکت ها که در پارک ها بکار برده می شوند ، بیشتر شکلی قالب ریزی شده داشته و دارای دسته و تکیه گاه نیز می باشند. محل نشستن کوتاه مدت می توانند ساده تر بوده و از انعطاف بیشتری برخوردار باشند ،مثلا نیمکت هائیکه با دیوار ها ادغام می شوند و یا حصاری برای باغچه های بلند تشکیل می دهند و یا نیمکت های یکپارچه با گلدان و روشنایی و به طور کلی نیمکت ها و صندلی ها با استفاده ی کوتاه مدت در گروه بدون پشتی و با استفاده ی بلند مدت در گروه نیمکت های با پشتی قرار می گیرند.
نیمکت های بدون پشتی:
در تکمیل فضا های معماری ساخت عمومیت بیشتری دارند.اکثر نشستگاه ها اهداف زیبایی شناسی و تزئینی دارند و کمتر به راحتی ان ها فکر شده است .نزدیک کردن ان ها به اجزای تندیس وار در محوطه های مورد نظر طراحان عرف رایج است .بدین ترتیب اغلب این وسایل از مصالح بنایی و ساختمانی نظیر سیمان سنگ واجر همانند عمارت های پیرامونشان ساخته میشوند.این اجزا با محیط اطراف هماهنگی نسبی خوبی دارند ودر برابر تخریب گران هم مقاومند.
نیمکت ها را می توان به طرق مختلف تنظیم کرد :
- – به طرف هم دیگر جهت محاوره
- – به طرف خارج و یا پشت به پشت جهت نظاره مناظر
- – نشستن در کانون توجه و فعالیت مانند میدان ها و تفریحگاه ها
- – نیمکت هائی که در واحد های کوچک می تواند یک شکل منحنی بوجود آورده و پیرامون درختان و یا بین آن ها بکار برده شوند .
- – قرار گیری نیمکت هایی به منظور انجام فعالیت های ورزشی و هوازی
نيمکت های ميز شکل:
در محیط های باز و میدانی شکل ، نیمکت هائی که پشتی و دسته دارند ممکن است مناسب نباشند چون روی به یک سو دارند . یک نیمکت کوتاه و پهن ، تقریباً چهار گوش در چنین مواردی مناسب تر هستند ، چون مردم می توانند روی آن روزنامه خود را گسترده و بخوانند و یا افراد در هر گوشه آن که بخواهند بنشینند و بدین ترتیب نمای مورد علاقه خود را انتخاب کنند.
صندلي های ديواری :
می توان دیوار ها را با فرو رفتگی هایی جهت نشستن طراحی کرد این نشست گاه ها می توانند در امتداد دیوار به صورت سکو و یا نیمکت هایی مجزا باشند .
تک صندلی هایی را نیز می توان روی دیوار های حائل کوتاه سوار کرد
تا آنجا که ممکن می باشد ، نیمکت را می بایست در محلی که از عوامل جوی بخصوص باد بر حذر باشد قرار داد .
نظم و ترتیب نیمکت ها می بایست منطقی بوده و باید از پراکندگی آن ها جلوگیری نمود تا باعث آن نشود که صرفاً محل عبور و مرور را مسدود و یا شلوغ نمایند.
تعدادی از نیمکت ها و صندلی ها را در سایه و تعدادی را در افتاب قرار میدهند .
موقعیت نیمکت ها و صندلی ها باید به گونه ای باشد که استفاده کننده بیش از انکه مردم و ترددشان را نظاره کند طبیعت و منظر اطراف را مشاهده کند.
هنگام طراحی نیمکت وصندلی باید به این نکات توجه کنیم:
در عین داشتن سادگی فرم و ثبات باید دارای راحتی، دوام، جذب حرارت، مصالح به کار رفته،عدم تجمع اب روی سطوح ،تعمیر و نگهداری اسان و مقاوم در برابر عوامل تخریبی باشد.
مصالح:
چوب هم برای اماکن قدیمی و هم محیط مدرن مناسب بنظر می رسد . چوب می بایست از همه طرف صیقل شده باشد . چوب های سخت بخصوص از دوام بیشتری برخوردارند ولی باید با دقت کامل انتخاب شوند تا از منابع تجدید شدنی مورد تاییدی تهیه شده باشند
بهترین مصالح برای نشستگاه های عمومی ان هایی هستند که در برابر خشونت سرما و گرما و رطوبت و خشکی کیفیت خود را از دست نمیدهند . نیمکت ها و صندلی ها در معرض تخریبگران هستند و باید در زمین ثابت شوند یا بطور مستقیم در زمین کاشته شوند .
برخی مواد سطوح دلپذیری را برای نشستن بوجود می آورند، چوب خصوصاً چنین ماده ای است . فلزات و سنگ گرچه محکم هستند ولی برای نشستن حتی برای مدت کوتاهی سرد و نامطلوب هستند . در کل اگر نشستگاه سنگین باشد بطور مثال بتنی باشد نیازی به تثبیت ندارد. در مواردی نیز میتوان ان ها را به دیوار یا روی دیوار های کوتاه نصب کرد.
در فضا های باز که حرکت جریانی ازاد دارد استقرار نیمکت هایی با پشتی، دسته و تزئینات زیاد، خیلی سنگین و مصنوعی به نظر میرسد. توصیه میشود برای جلوگیری از بر هم خوردن نظام هماهنگ غالب در محیط از سکو های چهارگوش کوتاه و پهن در فرم نشستگاه استفاده شود. در این حالت تعبیه میز هایی مناسب و هماهنگ با نیمکت برای کتاب، روزنامه یا وسایل همراه کاری شایسته است.انتخاب سمت مطلوب از سوی استفاده کننده، امتیاز بزرگ این نشستگاه چهار سویه است. نوعی نیمکت بلند دنباله دار وجود دارد که هدف خاصی را دنبال میکند . عموما در مکان هایی که افراد زیاد گرد هم می ایند و ملاقات و گفتگو بازار گرمی دارد ،اینگونه نشستگاه ها رواج دارد.
در زمین های مسطح ، نیمکت را بطور مستقیم میتوان ثابت کرد ولی در سطوح شیب دار نیاز به زیر سازی و تراز نمودن سطح مبنا وجود دارد . این عمل باعث هماهنگی بیشتر استفاده راحتتر، نظم معمول تر و ازدحام بصری کمتر در محیط میباشد.
صندلی های چوبی(نمونه خارجی):
صفحات فلزی مشبک ، توری سیمی یا فلزات منبسط شده مصالح با دوامی هستند که بخصوص برای محیط شهری مناسب هستند.
صندلی که همیشه یک روی خشک دارد
نیمکت اهنی و چوبی سنتی که از قرن ۱۶در سوئد موجود بوده است.
علت انتخاب ان ها برای شهر استکهلم و پارک های اصلی شهر و ساختمان ها بواسط زیبایی و سادگی و تمیز بودن نمای کار است.
اندازه :
ارتفاع ۴۴ سانتی متر از محل نشستن و ۸۷ سانتی متر از پشتی صندلی
طول ۱۸۰ سانتی متر در هر مدل عمق نشیمنگاه ۷۲ سانتی متر وزن ۸۰کیلوگرم
ویژگی های تکنیکی
حایل های فلزی که در ان ها اهن فراوری شده ی ضد زنگ بکار رفته و توسط اپوکسی رنگ امیزی شده اند.
نشیمنگاه و پشتی صندلی های چوبی کاج با اپوکسی رنگ امیزی شده اند .
یا اینکه ان صندلی هایی که از چوب بلوط ساخته شده اند با رنگ روغن رنگ امیزی گشته اند .
این تکه ها توسط پیچ هایی که از همان رنگ در رنگ امیزی شان استفاده شده محکم شده اند .
نصب : این صندلی ها را میتوان روی پیاده رو در پارک ها و باغ ها یا به راحتی روی زمین قرار داد.
نیمکت های بیرونی از جنس استیل میباشند که با سه نوع پایه قابل نصب شدن هستند. پایه ی زمینی، پایه ی دیواری، پایه ی کاشتنی الگوی ساختاری ان ها به طول یک متر میباشد که به راحتی به یکدیگر قابل نصب شدن بوده و هر طول دلخواهی را به دست می اورند.
بررسی نمونه های نا مناسب:
۱.متناسب با فرم بدن نمی باشد و دارای پشتی نا مناسب است.
۲.به علت کاربرد مصالح نا مناسب چوبی این صندلی در برابر عوامل جوی مقاوم نیست.
۳.نداشتن دسته مناسب
۴.جذب حرارت بالا به خصوص در فصل تابستان
رفرنس:
رهیافت ها در طراحی مبلمان شهری
Urban elements book
طراحی منظر در خیابان های شهری
عکس ها:پارک ملت.پارک پردیس.پارک نیلوفر.پارک مینا
سایت کافه دیزاین
www.chair in the park.com
ثبت ديدگاه